MURITANI: Hol ko Biram Wul Dah Wul Abeydi ɗaɓɓata e duppude ɗereeji defte diine? |
aala kaa saakiima jeeri e waalo, fuɗnaange e hirnaange wonde hono Biram Wul Dah ((Birame Ould Dah Ould Abeid), mawɗo fedde IRA haɓantoonde ittude kalfiigu Hardaneeɓe, duppii "defte diine" ngam woytaade loowdi ɗeen defte goongɗinɗe kalfaandi hakkunde neɗɗo e neɗɗo. Gila ñalnde 29 Seeɗto, Biram nana sokaa to Nuwaasoot kaŋko e hakke yimɓe sappo e yahdiiɓe makko. Wiyaama wonde ɓe tuumtere waɗɗinaande e maɓɓe tawo etee ɓe ngalaa hakke yilleede koreeji maɓɓe walla pelle jojjanɗe aadee en. Hol ko waɗi IRA waɗde huunde waynde nih finndolinde e nokku bayɗo hono Muritani, ɗo diine wiyaa ko e juuɗe laamu woni?
Enen fof eɗen nganndi Biram Wul Dah ena woɗɗi wonde kaangaaɗo mo anndaa ko waɗata. Eɗen nganndi kadi o wonaa mo hakkille mum jiiɓotoo haa waɗa ko ena nimsita. Ko joli to Nuwaasoot ñalnde 27 Seeɗto ndee ko huunde eɓɓaande, miijtaande haa ɗiggi nde siynaa, kadi ko huunde yiɗanoonde yoo yaltu e peñcu! Biram e yahdiiɓe mum ena nganndunoo so mbaɗii ɗum, maa laaw heewɓe e yiɗɓe maɓɓe, ko ɓurata laawde ko laamu nguu. Laamu Adbdel Aziz ɓe Biram e IRA ngontani giyal de dote, maa heɓ haŋkadi no hoɓɓiri-ɓe ha ɓe ɗala tati, tawa ena mogginii caggal doosɗe ndenndaani Islaamyaŋkoore ɗee! Hol no Biram hokkirta laamu nguu fartaŋŋe wontude tooñaangu tawa ko kañum tigi wonnoo mo peɗeeli joopii gila e wuro haa caggal leydi?
Ko adii fof, Biram hollii cuusal e jaambaraagal ngal heewaani yiteede e Muritani. O addii kadi hakilantaagal kesal e nder renndo Hardaneeɓe. Biram Wul Dah sosi fedde wiyeteende IRA haɓantoonde yaltinde halfaaɓe e juuɗe halfiyaŋkooɓe e nder leydi Muritanie.
Woownooɓe ƴukkaade ena kolla keeci yoo lepte, liggine, kuutore, mbaɗtii seppude e nder leydi ngam naamnaade yoo njiyaagu nattu, yoo halfunooɓe ndewne e laawol! Hardaneeɓe puɗɗiima faamde keewal mumen ko doole mawɗe ngam heftude koye maɓɓe, walla nih yeftude laamu e juuɗe Safalɓe woɗeeɓe! Gila hareeji puɗɗii e nder Muritani ngam haɓaande njiimaandi Beydaan en, ko ɓaleeɓe ɓe ngonaa safalɓe njiyaa e geewu hee, teeŋti e Fulɓe. E hareeji ɓennuɗooɗi kala, ko Fulɓe ɓuri henn boomaade sabu ko kamɓe laamu nguu toɓɓata sahaa kala nde ngu araa ɗomka rufde ƴiiƴameeje ɓiyɓe leydi ndii. Teskaama e hareeji 1966, 1986, 1987, 1989, ekn. Ko heen Fulɓe mbaasi piɗtaali labaaɗi e renndo mum'en, ena jeyaa e ɗiin Teen Yusuf Gey, Jiggo Tafsiiru, kooŋiŋkooɓe waraaɓe Inaal, boomaaɓe e kitaale 1989-1990 et woɗɓe ɓe a waawaa limtude!
. Binndi aaynaama e geese ɗee haa keewi ena kollita wonde Fulɓe ko halfiyaŋkooɓe, ko ñiiɓɓe e njiyaagu. Sooninkooɓe mbiyaa ko kañum en hay so jiyaaɗo maayii, ubbidtaake e rimɓe. Doole e ɗeen binndanɗe teeŋtinii wonde Fulɓe e Sooninkooɓe njeyaa ko e fotɓe joopeede sabu mumen jogaade daartol njiyaagu, kadi ena ngondi heen haa jooni.
ngam haɓaade ɗum tawa fadaani hannde. Ko e maayirɗe kitaale cappande joogomeeje (60je) yonta Fuuta fuɗɗii haɓaade kalfiigu e njiyaagu! Ndeen hare yahdi ko miijitiyaŋkaagal ƴellitaare e yaltude e jamaanu niɓɓo ngam naatde ɓamtaare. Nden ɓamtaare fuɗɗorii ko jaŋde Pulaar e finndinde renndo ngoo e ko foti wonde faaro mum, kono kadi ko foti saleede! Ko ndeen pelle Fuuta mbaɗti waɗde magooji, ena njima heen faaro ɗemngal Pulaar: "janngo ɗemngal maa, hisnu pinal maa". Ko e ɗiin magooji kadi nanaa ena ñiŋee boneeji ɗi njahdaani e ɓamtaare wano dewle waawnere, macungaagu e humanbinnaagu. Ɗee geɗe tati, e oon sahaa, a waawaa nande jimol, walla ndaaraa mago tawa ɗe ngalaa waajuuji loowdi ndii. Hol mo yimaani "yontii ummaade, yontam ummo-ɗee, ñemmben, adinooɓe, haɓetenooɓe sabu bone kalfiigu"? Hol mo nanaani "dimo alaa, diimaajo woodaani, ndimaagu neɗɗo ko e golle e balle"? Hol mo nanaai "suka debbo, puccu seeri e gubbal, humanee tinaani, seeree tinaani?". Woni mo nanaani ɗum tan ko pinɗo hannde ena sikka maa taw ko en ɗaaniiɓe gila ndeen! |
Dimanche, 10 Juin 2012 13:31 |